Pik Vima Yojana 2024 :सध्या पावसामुळे शेतकऱ्यांच्या पिकांचे मोठ्या प्रमाणात नुकसान होत आहे. अशा परिस्थितीत पीक विमा दावा (Crop Insurance Claim) करणे खूप महत्त्वाचे आहे. पण बऱ्याच शेतकऱ्यांना नुकसानीची पूर्वसूचना (intimation) देताना अडचणी येतात, त्यामुळे त्यांचा दावा फेटाळला जातो. या लेखात आपण सोयाबीन, कापूस आणि इतर महत्त्वाच्या पिकांच्या नुकसानीच्या पूर्वसूचना कशा द्यायच्या, हे सविस्तरपणे समजून घेणार आहोत. तसेच, पूर्वसूचना देताना कोणते मुद्दे लक्षात ठेवावेत, हे देखील सांगणार आहोत.
Pik Vima Yojana 2024
QUICK INFORMATION:
| पीक | नुकसानीची स्थिती | पूर्वसूचना देताना पर्याय |
|---|---|---|
| सोयाबीन | उभे पीक (काढणी न झालेली) | स्टँडिंग क्रॉप (Standing Crop) |
| काढणी झालेली आणि पेंड्या शेतात ठेवलेल्या | काढणी पश्चात (Post-Harvest) | |
| कापूस | उभे पीक (काढणी न झालेली) | स्टँडिंग क्रॉप (Standing Crop) |
| काढणी झालेली आणि पीक शेतात ठेवलेले | क्रॉप स्प्रेड किंवा बंडल (Crop Spread/Bundle) | |
| तूर | फुल किंवा शेंगा लागण्याच्या अवस्थेत | स्टँडिंग क्रॉप (Standing Crop) |
| मका | उभे पीक किंवा काढणी सुरू/झालेली | पिकाच्या स्थितीनुसार पर्याय निवडा |
| महत्त्वाचे मुद्दे | तपशील |
|---|---|
| पावसाची तारीख | ज्या दिवशी पिकाचे नुकसान झाले, त्या दिवशीची तारीख द्यावी. |
| नियमांचे पालन | योग्य पर्याय निवडणे आणि तारीख बरोबर भरणे. |
पीक विमाचा उद्देश काय आहे?
पीक विमा योजनेचा उद्देश शेतकऱ्यांना नैसर्गिक आपत्तीमुळे पिकांच्या नुकसानीपासून संरक्षण देणे आहे. यात पाऊस, गारपीट, दुष्काळ, वादळ इत्यादी कारणांनी होणाऱ्या नुकसानीचा समावेश होतो. यामध्ये शेतकरी त्यांच्या पिकाचे विमा भरून नुकसान भरपाई मिळवू शकतात. परंतु, यासाठी त्यांना योग्य वेळी, योग्य पद्धतीने नुकसानीची पूर्वसूचना द्यावी लागते.
सोयाबीन पीक विमा: काढणीच्या आधी आणि नंतरची प्रक्रिया
सोयाबीन हे महत्त्वाचे पीक आहे, ज्यावर बऱ्याच शेतकऱ्यांचे आर्थिक उत्पन्न अवलंबून असते. नुकसानीची पूर्वसूचना देताना सोयाबीनच्या काढणीच्या अवस्थेनुसार दोन पर्याय असतात:
- स्टँडिंग क्रॉप (Standing Crop) – जर सोयाबीन पीक अजून शेतात उभे असेल, म्हणजे काढणी झालेली नसेल, तर स्टँडिंग क्रॉप या पर्यायाचा वापर करावा. यामध्ये नुकसानीची पूर्वसूचना देताना हे पीक शेतात उभे असल्याचे दाखवावे. यामुळे, विमा कंपनीचे प्रतिनिधी पंचनामा करण्यासाठी येतील, तेव्हा त्यांना पीक दिसेल आणि नुकसान स्पष्टपणे दाखवता येईल.
- काढणी पश्चात (Post-Harvest) – जर सोयाबीन कापणी झालेली असेल आणि पेंड्या शेतात ठेवलेल्या असतील, तर काढणी पश्चात या पर्यायाचा वापर करावा. या परिस्थितीत, क्रॉप स्प्रेड (Crop Spread) किंवा बंडल (Bundle) या पर्यायांतर्गत पूर्वसूचना द्यावी. सोयाबीन पिकाच्या पेंड्या शेतात ठेवून त्यांच्या नुकसानीची नोंद केली जाऊ शकते.
कापूस पीक विमा: योग्य पर्याय निवडणे
कापूस हे आणखी एक महत्त्वाचे नगदी पीक आहे. कापूस पिकाची नुकसानीची पूर्वसूचना देताना शेतकऱ्यांना काढणीच्या अवस्थेवरून दोन पर्याय निवडावे लागतात:
- स्टँडिंग क्रॉप (Standing Crop) – जर कापसाचे पीक अजून उभे असेल आणि काढणी झाली नसेल, तर स्टँडिंग क्रॉप हा पर्याय निवडावा. कापूस पिकासाठी काढणी झाल्यानंतर काढणी पश्चातचा पर्याय लागू होत नाही. त्यामुळे कापूस पिकाच्या नुकसानीची पूर्वसूचना देताना नेहमी स्टँडिंग क्रॉप हा पर्यायच निवडावा.
- क्रॉप स्प्रेड (Crop Spread) – जर कापणी झाल्यानंतर पीक शेतात ठेवले असेल, तर या पर्यायाचा वापर करावा. कापसाच्या पेंड्या बांधून ठेवलेल्या असतील किंवा शेतात पसरवून ठेवल्या असतील, तर या पर्यायाचा वापर केला जाऊ शकतो.
तूर आणि मका पिकांचे नुकसानीची सूचना
तूर आणि मका ही दोन्ही पिके सध्या वाढीच्या वेगवेगळ्या अवस्थांमध्ये आहेत. नुकसानीची पूर्वसूचना देताना त्यांच्या अवस्थेनुसार योग्य पर्याय निवडणे खूप महत्त्वाचे आहे.
- तूर पीक – तूर पिकाची वाढ अजून सुरू आहे. काही ठिकाणी फुलांचे टप्पे आहेत, तर काही ठिकाणी शेंगा लागल्या आहेत. जर तूर पिकाचे नुकसान झाले असेल तर स्टँडिंग क्रॉप हा पर्याय निवडावा.
- मका पीक – मका पिकाची काढणी काही ठिकाणी सुरू आहे, तर काही ठिकाणी अजून बाकी आहे. मका पिकाच्या अवस्थेनुसार स्टँडिंग क्रॉप किंवा काढणी पश्चात पर्याय निवडावा.
पावसाच्या आकडेवारी संदर्भात शंका
शेतकऱ्यांना पावसाच्या आकडेवारीबाबत अनेक शंका असतात. समजा, आज पावसामुळे पिकाचे नुकसान झाले, परंतु पावसाची नोंद उद्या केली जाते. यामुळे, शेतकऱ्यांना गोंधळ होतो की नुकसानीच्या दिवशीची तारीख कशी नोंदवायची.
- पिकाच्या नुकसानीची तारीख नेहमी ज्या दिवशी पाऊस पडला आणि पिकाचे नुकसान झाले, त्या दिवशीच द्यावी. जरी पावसाची नोंद दुसऱ्या दिवशी झाली तरी नुकसानीची तारीख बदलू नये.
पूर्वसूचना देताना काळजी घ्या
पूर्वसूचना देताना खालील गोष्टींची काळजी घ्या:
- योग्य पर्याय निवडा – आपल्या पिकाच्या स्थितीनुसार योग्य पर्याय निवडणे खूप महत्त्वाचे आहे. पीक उभे असल्यास स्टँडिंग क्रॉप हा पर्याय निवडा, तर काढणी झाल्यास काढणी पश्चात पर्याय निवडा.
- नुकसानीची तारीख योग्य लिहा – नुकसानीची तारीख नेहमी ज्या दिवशी नुकसान झाले त्या दिवशीची असावी. पावसाची नोंद कधी झाली यावर अवलंबून न राहता नुकसान झालेल्या दिवशीची तारीख योग्य प्रकारे भरा.
- क्लेम फेटाळला जाणार नाही याची खात्री करा – पूर्वसूचना योग्य दिली नसेल तर विमा दावा फेटाळला जाऊ शकतो. त्यामुळे सर्व नियमांचे पालन करणे आवश्यक आहे.
निष्कर्ष
पीक विमा योजना शेतकऱ्यांसाठी खूप महत्त्वाची आहे, पण या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी योग्य वेळी आणि योग्य पद्धतीने नुकसानीची पूर्वसूचना देणे आवश्यक आहे. सोयाबीन, कापूस, तूर आणि मका यांसारख्या पिकांच्या नुकसानीची पूर्वसूचना देताना पिकाच्या स्थितीनुसार पर्याय निवडा. नुकसानीची तारीख योग्य प्रकारे भरा आणि पावसाच्या नोंदीबाबत सावध राहा. असे केल्यास आपला दावा फेटाळला जाणार नाही, आणि आपल्याला नुकसान भरपाई मिळू शकते.
शेतकऱ्यांनी या प्रक्रियेचे पालन केले तर विमा कंपन्यांशी होणाऱ्या अडचणी टाळता येतील, आणि त्यांना त्यांच्या नुकसानीसाठी योग्य भरपाई मिळेल.
ALSO READ:
MahaDBT Vihir Yojana 2024:विहीर अनुदान योजना असा करा ऑनलाईन अर्ज,जाणून घ्या संपूर्ण माहिती
महत्वाचे मुद्दे
- पीक उभे असेल तर स्टँडिंग क्रॉप पर्याय निवडा.
- काढणी झाल्यावर पीक शेतात ठेवले असेल तर काढणी पश्चात पर्याय निवडा.
- पावसाच्या नुकसानीची तारीख नेहमी नुकसान झालेल्या दिवशीची द्या.
- योग्य वेळी पूर्वसूचना द्या आणि सर्व नियम पाळा.
शेतकऱ्यांनी पीक विमा प्रक्रियेत झालेल्या गोंधळांवर लक्ष देऊन योग्य माहिती द्यायला हवी, ज्यामुळे त्यांना योग्य न्याय मिळेल.